„Kopenhaška trilogija“ Tove Ditlevsen izazvala je pravi mali bum među čitalačkom publikom. Iako su se dijelovi ove trilogije („Detinjstvo“, „Mladost“ i „Zavisnost“) pojavili još 1967. i 1971. godine kao zasebne knjige, ono što je uticalo na popularnost i (ponovno) otkrivanje djela ove danske književnice, koja je pisala i romane i poeziju i kratke priče, jeste objavljivanje engleskog prevoda u ovoj objedinjenoj verziji. Taj korak, koji se pokazao i te kako uspješnim, Tove Ditlevsen je svrstao u grupu onih spisateljica koje su dugo vremena ostajale skrajnute na nekom globalnom nivou, ali za koje se pokazalo da i te kako mogu izazvati interesovanje i naklonost čitalaca širom svijeta.
Ono što nam donosi ovo objedinjeno izdanje memoarske proze Tove Ditlevsen jeste jedan vrlo ogoljen i bez zadrške ili uvijanja prikazan portret želje za stvaranjem, odlučnosti i ambicije, s jedne strane, te zavisnosti, s druge. Te dvije međusobno suprotstavljene tačke kao du su određivale cijelu sudbinu ove književnice, a trag im se da naslutiti i u njenom pisanju. Kako već spomenuh, “Kopenhaška trilogija” je memoarska proza, i upoznajemo se sa ključnim momentima iz života autorke koji su zapravo na neki način odredili nju kao ličnost i kao spisateljicu. Međutim, njena sudbina je bila tako nesvakidašnja da se često i vrlo lako izgubi taj osjećaj faktivnosti i imate utisak da čitate čistu romanesknu građu. Uspon nacizma, nekoliko brakova, mnoštvo različitih poslova, upoznavanje ljudi najrazličitijih profila, borba sa zavisnošću – ovo su samo neke od stavki koje su obilježile život Tove Ditlevsen.
Upravo ova hibridnost, ova prepletenost memoarskog i romanesknog, makar postojala samo u čitalačkom utisku, daje tekstu na dinamičnosti, ali istovremeno nameće pitanje odnosa snaga između pisanja i napisanog, odnosno između postupka i sadržaja. Iako mi se čini da prevaga ovdje možda ipak u nekim segmentima ide u korist ovog drugog, svakako treba spomenuti neke neusmnjivo sjajne nijanse u pisanju. Meni možda jedna od najupečatljivijih tiče se upravo načina na koji je autorka odlučila da piše o sopstvenom pisanju.
Naime, iz stranice u stranicu upoznajemo se sa raznim aspektima života djevojčice, djevojke i žene Tove, upoznajemo članove njene porodice, njene prijateljice, poznanike, poslodavce, dobijamo uvid u živote i položaj žena, iščitavamo širu političku i društvenu sliku momenta u kojem se prikazani događaji dešavaju i uviđamo kakve to posljedice ostavlja na život pojedinca, ali isto tako pratimo razvojni put Tove kao spisateljice – od prvih stihova koje zapisuje, preko prvih objavljenih pjesama i pisanja prigodnih tekstova pa sve do objavljivanja knjiga koje kritika pozitivno ocjenjuje. To na koji način ona pristupa pisanju o svom pisanju i koliki će zapravo udio u tekstu imati ti dijelovi proporcionalno je upravo njenom odnosu prema pisanju u tim određenim momentima života. Neće u istoj mjeri i na isti način pisati o svom pisanju u prvom i trećem dijelu trilogije, na primjer. Takođe, vrlo je zanimljivo pratiti taj dvosmjerni odnos između životnih prilika i pisanja, jer koliko god da prvo utiče na drugo, isto važi i obrnuto: pisanje postaje suštinski dio njene ličnosti, ono stvara njen odrasli lik, kako čitamo u završnom dijelu „Detinjstva“, ono je bijeg od sputanosti djetinjstva ka mogućnostima koje su pretpostavljene kroz želje i ambicije.
Takođe, ono što ostavlja možda i najjači utisak jeste ta nesputana, ponekad gotovo drska, iskrenost u prikazivanju razmišljanja i iskustava iz sopstvenog života, uključujući i one najintimnije, duboko lične. Ta potpuna iskrenost, koja na početku zapravo odgovara perspektivi djeteta, ostaje prisutna do samog kraja – i kada čitamo o autorkinim težnjama i odlučnosti da ostvari svoje ambicije na planu pisanja i u životu generalno, pa i kada piše o svom iskustvu sa zavisnošću. Takva iskrenost i neposrednost odaje u nekoj mjeri utisak distanciranosti između Tove koja piše i Tove o kojoj piše, ali istovremeno ovu ispovijest lišava svake nepotrebne romantizacije. To je definitvno ono po čemu se “Kopenhaška trilogija” zaista izdvaja.
Čitajući „Kopenhašku trilogiju“, zapravo iščitavamo jedan nesvakidašnji literarni put koji počinje bijegom od sputanosti djetinjstva, a vodi, kroz sputanost svim drugim nametnutim ili stečenim ulogama, ka zavisnosti, koja je ništa drugo do još jedan vid sputanosti, doveden do krajnosti.
Informacije o knjizi:
Knjiga je na našim prostorima objavljena u izdanju izdavačke kuće Booka.
Leave a Reply